Well-being pracowników w nowej rzeczywistości – od czego zacząć?


Z pewnością nikt nie spodziewał się, z jakimi wyzwaniami przyjdzie nam się zmierzyć w 2020 roku i że zdrowie, jak jeszcze nigdy, stanie się dla wszystkich niepodważalnym priorytetem. Skutki pandemii (od finansowych po zdrowotne) będziemy odczuwać jeszcze przez długi czas, dlatego warto zastanowić się, czy i w jaki sposób możemy je zminimalizować.

Temat opieki medycznej i szeroko pojętego well-being pojawia się nie po raz pierwszy w kontekście dbałości pracodawcy o relacje z pracownikami i budowanie pozycji employer of choice. Prywatna opieka medyczna to od długiego już czasu atrakcyjny benefit dla pracowników i narzędzie dla Pracodawców. Problemy zdrowotne pracowników niosą ze sobą wiele konsekwencji, przede wszystkim dla nich samych (choćby w postaci niższych zarobków podczas zwolnienia lekarskiego), jak również dla Pracodawcy (wyższa absencja chorobowa, niższa produktywność i wzrost wykorzystania programów medycznych) (patrz:1). Pracodawcy jeszcze przed wybuchem epidemii zwracali uwagę na obszar profilaktyki, promocji zdrowia i well-being w miejscu pracy. Wtedy jednak rolę głównych czynników skłaniających do tych działań odgrywały: starzejące się społeczeństwo, rosnące konsekwentnie koszty medyczne i wpływ stylu życia na zdrowie. Te czynniki nie zniknęły, ale pojawiły się też nowe, aktualnie bardziej widoczne. Przede wszystkim stres psychiczny, jaki generuje niepewność odnośnie sytuacji ekonomicznej i co za tym idzie konieczność sprostania przez pracowników i menedżerów nowym zadaniom, realizowanym w nowy sposób (patrz:2).

Bez wątpienia zarządzanie zdrowiem pracowników powinno być podejściem kompleksowym i dostosowanym do ich potrzeb i panujących warunków (patrz:3). Aby więc jak najlepiej dobrać konieczne i skuteczne działania, powinny być one poprzedzone odpowiednimi przygotowaniami, jak np. badaniem aktualnych potrzeb pracowników i potencjalnych zagrożeń (patrz:4).

W odpowiedzi na tę sytuację i potrzeby, chcielibyśmy zwrócić uwagę na zapoczątkowane w ubiegłym roku badanie Mercer. Jest to ankieta przeprowadzana wśród pracowników, która składa się z pytań dotyczących stylu życia, zachowań zdrowotnych i wpływu pracy oraz epidemii na ich zdrowie i samopoczucie. Odpowiedzi mają na celu dać Pracodawcom wskazówki, jakie problemy doskwierają ich

pracownikom, jakie zagrożenia zdrowotne mogą się pojawić w niedalekiej przyszłości i jakie konsekwencje (również finansowe) mogą za sobą pociągnąć.

Rozmawiając o stylu życia nie sposób nie wspomnieć o koncepcji pól zdrowotnych Lalonde’a (patrz:5), według których nasz styl życia w ponad 50% wpływa na nasze zdrowie, a środowisko (bez wątpienia także środowisko pracy) w 20%. Jednocześnie ochrona zdrowia jedynie w 10% może wpłynąć na utrzymanie nas w zdrowiu przez dłuższy czas. Według Badania Global Burden of Disease Study styl życia (lub czynniki behawioralne) w 2016 roku były odpowiedzialne za prawie połowę wszystkich zgonów w Polsce (48.7%) (patrz:6). Biorąc pod uwagę czas, jaki pracownicy spędzają wykonując swojąc pracę w różnych warunkach (szczególnie teraz), miejsce pracy (które jest już nie tylko w biurze, ale i w domu) odgrywa istotną rolę w promowaniu zdrowego stylu życia (patrz:7). Szczególnie, że intensywność pracy w większości krajów europejskich wzrosła przez ostatnie dwie dekady (patrz:8).

Obecna sytuacja stawia przed pracownikami wiele wyzwań: utrzymanie efektywności pracy z domu łącząc ją z innymi obowiązkami lub z brakiem przestrzeni; utrzymanie aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania; utrzymanie balansu między godzinami pracy, a odpoczynkiem i snem i przede wszystkim – radzenie sobie ze stresem w obliczu nowych, nieprzewidzianych okoliczności. Skala narażenia i sposoby radzenia sobie ze stresem wpływają w istotny sposób na zdrowie, zarówno psychiczne, jak i fizjologiczne (patrz:9). Przewlekły stres może negatywnie wpływać na wiele dziedzin zdrowia człowieka, w tym na rosnące ryzyko depresji, miażdżycy czy chorób układu krążenia (patrz:10). Co ciekawe, według brytyjskich badań osoby, które wykonują wymagającą pracę z niewielkim poczuciem kontroli i swobody w podejmowaniu decyzji, mają o 23% większe ryzyko zawału serca niż osoby na wyższych stanowiskach decyzyjnych (patrz:11). Zeszłoroczne Badanie Stylu Życia Mercer pokazało, że jeszcze przed epidemią 19% pracowników odczuwało negatywny stres każdego dnia, 11% z nich sięgało po używki jako formę radzenia sobie ze stresem, a 36% odczuwało osłabienie psychiczne w związku z wykonywaną pracą. Z pewnością zmiana dotychczasowego trybu życia spowodowana czynnikiem niezależnym od nas, jakim jest choroba, zwiększa to narażenie. Według badania Mercer spot poll przeprowadzonego w lipcu tego roku wśród firm z sektora Shared Service, wśród top 3 benefitów, które firmy wymieniają jako rozważane do wprowadzenia lub poszerzenia w 2021 roku znajdują się: Employee Assistance Program, wsparcie w zakresie wypalenia zawodowego oraz wsparcie w zakresie radzenia sobie ze stresem. Z kolei główna uwaga wokół well-being skupi się wokół właśnie zdrowia psychicznego.

Zaangażowanie w profilaktykę i promocję zdrowia nie jest niczym nowym. W opracowaniu Instytutu Medycyny Pracy im. Profesora J. Nofera „Zarządzanie zdrowiem personelu w kontekście starzenia się społeczeństwa” czytamy, że promocja zdrowia w miejscu pracy spowodowała obniżenie poziomu absencji chorobowej o 25% w badanych firmach, a inwestycja w działania prozdrowotne skierowane do pracowników przyniosła ponad 2,5-krotny zwrot (patrz:12).

Z badań przeprowadzonych na próbie 1000 firm i opublikowanych we wspomnianym raporcie wynika, że połowa firm po wdrożeniu programów prozdrowotnych odnotowała wyższą efektywność pracy, 49% zadeklarowało poprawę stanu zdrowia pracowników, 47% - zwiększoną identyfikację pracowników z firmy, 43% - redukcję absencji chorobowych, 42% - poprawę stylu życia pracowników, a 40% pracodawców zauważyło, że łatwiej jest im przyciągnąć nowych pracowników. Wellbeing został uznany przez pracodawców za jeden z najważniejszych trendów HR 2018 w Polsce, a programy wspierające dobre samopoczucie pracowników - za najlepszą inwestycję. W ciągu najbliższych trzech lat 54% firm w naszym kraju rozważało wdrożenie elementów programu wellbeing. Z kolei z danych Narodowego Centrum Promocji Zdrowia w miejscu pracy wynika, że co trzecia średnia i duża firma w Polsce w ostatnich latach zwiększyła swoje zaangażowanie w zdrowie pracowników (patrz:13). To wszystko pojazuje, ze dotychczasowe działania w obszarze zdrowia pracowników nie powinny schodzić na dalszy plan.

Nadchodzące miesiące i 2021 rok z pewnością postawią przed nami kolejne wyzwania i konsekwencje obecnych wydarzeń. Warto, abyśmy byli na nie gotowi i abyśmy potrafili zminimalizować szkody finansowe firmy, zarówno związane z stratami w bilansie, jak i z tymi trudniejszymi do wyliczenia – zdrowiem pracowników.


1. McLellan RK.: Work, health and worker well-being: roles and opportunities for employers, Health Affairs 36, no.2 (2017):206-213, https://doi.org/10.1377/hlthaff.2016.1150
2. 35,48% pracodawców martwi się, że pracownicy doświadczają problemów ze zdrowiem psychicznym w związku z izolacją oraz niepewnością ekonomiczną. Według badania: How are companies adapting to the COVID-19 business environment? Mercer Global Survey 2020
3. Tremblay P., Nobrega S., Davis L., Erck E., Paunnett L.: Healthy Workplace? A survey of Massachusetts Employers. Amercian journal of health promotion, 2013 Jul-Aug;27(6):390-400, https://doi:10.4278/ajhp.110216-QUAN-72
4. Chetty L.: An evaluation of the health and wellbeing needs of employees: An organizational case study. Journal of Occupational Health, November 16, 2016, https://doi.org/10.1539/joh.16-0197-BR
5. Tulchinsky T.H.: Marc Lalonde, the Health Field Concept and Health Promotion, 2018, https:// doi:10.1016/B978-0-12-804571-8.00028-7
6. Śliż D., Mamcarz A.: Lifestyle medicine. Medical University of Warsaw, Warsaw 2018
7. Gniazdowski A.: Health promotion at the workplace. Occupational Medicine Institute. National Center for Health Promotion at the Workplace, Łódź 1997
8. Namysł A., Kazenas A., Bugajska J: Health promotion at the workplace – investment in employee’s health and company’s capital, Central Institute for Labor Protection - National Research Institute 2012 [Promocja zdrowia w miejscu pracy – inwestycja w zdrowie pracownika i kapitał firmy, CIOP-PIB 2012
9. Yaribeygi H., Panahi Y., Sahraei H., Johnston T.P., Sahebkar A.: The impact of stress on body function: A review, EXCLI J. 2017; 16: 1057–1072, https:// doi:10.17179/excli2017-480
10. Mariotti A.: The effects of chronic stress on health: new insights into the molecular mechanisms of brain–body communication, 2015 Nov; 1(3): FSO23, https://doi:10.4155/fso.15.21
11. Kivimaki M., Nyberg ST., Batty GD., Fransson El., Heikkila K., Alfredsson L. ., et al. Job strain as a risk factor for coronary heart disease: a collaborative meta-analysis of individual participant data, Lancet. 2012 Oct 27;380(9852):1491-7, https://doi: 10.1016/S0140-6736(12)60994-5
12. Goszczyńska E., Korzeniowska E., Puchalski K.: Personnel health management in the context of an aging population. Report from a representative survey of 1,000 medium and large workplaces in Poland, Łódź, 2018 [Zarządzanie zdrowiem personelu w kontekście starzenia się społeczeństwa. Raport z reprezentatywnego badania 1000 średnich i dużych zakładów pracy w Polsce, Łódź, 2018]
13. Puchalski K., Korzeniowska E.: Health promotion in medium-sized and large companies in Poland in 2017 – activities, implementation, effects and difficulties, Medycyna Pracy 2019;70(3):275–294, https://doi.org/10.13075/mp.5893.00802